به گزارش مشرق، نهادسازی گامی برای تغییر و یا حفظ نظم بین‌المللی است. ایجاد و گسترش ترتیبات چندجانبه و بین‌المللی از سوی قدرت‌های مسلط جهان که به دنبال حفظ وضع موجود می‌باشند در ظاهر برای توسعه مناسبات سیاسی و اقتصادی اما در واقع به عنوان ابزار‌هایی برای باقی نگهداشتن ریشه‌های سلطه در دیگر جوامع ضرورت پیدا کرد.

دهه 40 میلادی تا دهه70 نهادهای مختلف بین المللی شکل گرفت اما دهه 70 و 80 نهادسازی در سطح بین المللی رونق چندانی نداشت و نشست سران گروه7 تنها نوآوری بود.

با آغاز دهه90 و پایان جنگ سرد، موج ایجاد ترتیبات جدید بین‌المللی و تحول ساختار‌های قدیمی مجدداً رونق گرفت که تشکیل سازمان جهانی تجارت و شکل‌گیری گروه20 کشور صنعتی و در حال توسعه از مهمترین این ترتیبات به حساب می‌آیند.

گروه بیست یک نشست غیررسمی است. گروه بیست فاقد دبیرخانه دائمی است. پیش از بحران اقتصادی در سال2008 این نشست در سطح وزرا برگزار می‌گردید اما بعد از بحران اقتصادی، این نشست به سطح سران ارتقا پیدا کرد و تصمیم گرفته شد تا به صورت ثابت هر سال نشست برگزار شود.

علاوه بر اعضای گروه 20 یعنی کشورهای آمریکا، انگلیس، فرانسه، آلمان، کانادا، استرالیا، ایتالیا، ژاپن، چین، هند، آرژانتین، برزیل، اندونزی، مکزیک، روسیه، عربستان، آفریقای جنوبی، کره جنوبی، ترکیه و اتحادیه اروپا، نمایندگان سازمان های مهم بین‌المللی همچون سازمان ملل متحد، صندوق بین المللی پول، بانک جهانی، سازمان بین المللی کار، سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، سازمان جهانی تجارت و اتحادیه کشورهای آسیای جنوب شرقی نیز از شرکت کنندگان در این اجلاس هستند.(1)

هیچ معیار شفافی برای عضویت دولت‌ها در گروه 20 وجود ندارد. اعضا در ظاهر بر اساس مولفه‌‌های اقتصادی و جایگاه آن‌ها در اقتصاد جهانی و نیز برخی ملاحظات جغرافیایی و جمعیتی انتخاب شده‌اند. البته محدود نگهداشتن تعداد اعضا برای حفظ تاثیرگذاری گروه و تداوم فعالیت‌ها نیز مورد توجه قرار دارد. به هرحال، رویکرد گزینشی در عضویت کشورهای بارز است.

گروه بیست ماهیت اقتصادی دارد اگرچه نمی‌توان از حاشیه‌های سیاسی آن غافل شد. یکی از مهمترین ترتیبات چندکشوری است که از ابتدای شکل‌گیری تاکنون سعی داشت با هدایت روندهای تاثیرگذار بر مناسبات اقتصاد جهانی، چشم‌انداز تحولات بین‌المللی را به نفع دول اصلی این گروه و در راستای تداوم نهادهای بازنگری شده سرمایه‌داری رقم بزند و از سوی دیگر علاقه‌مندی خود را به سیاست و امنیت نشان داده است به گونه ای که رئیس جمهور چین در نشست هانگجو گفت:

باید تصمیمات کشورهای گروه 20 را بیشتر به سمت اجرایی شدن پیش ببریم و کشورهای گروه 20 امیدوار است رهبران جهان فرصتی را پیرامون بحث درباره مسائل اساسی به ویژه برگزیت، مشاجرات جنوب دریای چین پناهندگان و مسائل سوریه پیدا کنیم.»(2)

به عقیده برخی تحلیلگران گروه 8 یک کمیته غیرانتخابی از قدرت‌ها برای مدیریت تحولات جهانی، اشاعه سرمایه‌داری و سازوکاری برای تحقق استعمار نوین است.

این گروه در اصل تکامل یافته‌ی گروه هفت است و به نظر می‌آید عمده‌ی اثرگذاری بر گروه بیست نیز از گروه 7 نشات بگیرد، هرچند اوباما  اعتقاد دارد گروه هفت صرفا باید جایگاهی برای بررسی توسعه جهانی، امنیت و صلح باقی بماند و گروه بیست محفلی برای همکاری‌های اقتصادی بین‌المللی باشد.

از سوی دیگر گروه بریکس را نیز می‌توان یک مجمع همکاری غیرغربی دانست که سیاست‌ساز برای گروه بیست خواهد بود و تشکیل بریکس نشان از ناکارآمدی‌های گروه بیست برای تامین نظر همه‌ی اعضا می‌باشد.

نشست اخیر گروه بیست در راس دستورکار خود چگونگی رفع موانع و رشد اقتصادی را در نظر داشت. کشورهای عضو گروه 20 تصمیم گرفتند روش جدید رشد اقتصادی را دنبال کرده و نیروی محرکه جدید به اقتصاد جهانی تزریق کنند. در این نشست «نقشه نوآوری در رشد اقتصادی گروه 20» به تصویب اعضا رسید تا به نوآوری در ایده توسعه، سازوکار، الگوی بازرگانی و زمینه های دیگر و بهره مندی مشترک از دستاوردهای نوآوری کمک شود.

نشست گروه بیست امسال در کشوری انجام شد که رقیبی برای آمریکا و نظم آمریکایی محسوب می‌شود. چین در سال‌های اخیر با حضور در گروه بریکس و همچنین تاسیس «بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیا» به سمت نهادسازی برای تغییر نظم بین‌المللی با استفاده از ظرفیت‌های موجود در این نظم حرکت کرد.

رییس جمهوری خلق چین به عنوان میزبان گفت است:

«گروه 20 همچنین تصمیم به تکمیل مدیریت اقتصادی و امور مالی جهانی و تقویت توانایی مقابله با ریسک‌های اقتصاد جهانی گرفت. کشورهای عضو گروه 20 ضمن موافقت با ادامه اصلاحات نهادهای بین المللی مالی و ساختار مدیریت جهانی، اصلاحات مالی را تقویت بخشیده و برای تثبیت بازار بین المللی مالی تلاش می کند.»(3)

چین سعی کرد در این نشست در راستای اصلاح ملایم سازوکارهای بین‌المللی استفاده کند و از این رو طرح چین برای اداره و کنترل اقتصاد جهان را ارائه کرد. چین برای اولین بار راه رشد نوآورانه را به عنوان موضوع اصلی این نشست تعیین کرد. راه‎های رشد نوآورانه عبارتند از نوآوری در زمینه‎های علمی و فنی، نظام و ایده‎های بازاریابی. چین امید دارد این نوآوری‎‏ها نیروی محرکه نوینی را برای اقتصاد جهان ایجاد کند.

البته اقتصاد تنها موضوع مورد بحث نبوده است و اعضا درباره مسایل دیگر جهانی از جمله تغییرات اقلیمی، پناهندگی، مبارزه با تروریسم و بهداشت جهانی رایزنی کرده‌اند.

گروه بیست اگرچه حدود 90 درصد تولید ناخالص جهان و 80 درصد تجارت جهانی را دارد اما ورود به عرصه‌‌های سیاسی و امنیتی موضوعی نیست که این 20 کشور بتوانند برای آن تصمیم‌گیری کنند. از سوی دیگر با خیز اقتصادی قدرت‌های نوظهور از جمله اعضای بریکس، گروه بیست از نهاد حافظ نظم به بستری برای تغییر در نظم جهانی تبدیل خواهد شد. نشست اخیر و ابتکار عمل چین را شاید آغازی برای این تغییر ماهوی دانست.

منابع:

1. سید علی‌محمد موسوی، حسین داوری. نقش و جایگاه گروه 20 در اقتصاد جهانی. فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست و پنجم. شماره2. تابستان 1390.

2. خبرگزاری CRI چین. نشست سران گروه بیست در هانگ جو و طرح چین برای مدیریت و کنترل اقتصاد جهان؛ http://persian.cri.cn/921/2016/09/06/1s162808.htm

3. همان؛  http://persian.cri.cn/921/2016/09/05/165s162794.htm

اندیشکده تبیین